Một bộ phim tài liệu mới đào sâu vào một trong những vụ án “nguội” đau đớn nhất của thể thao Canada, đặt ra một câu hỏi vẫn còn vang vọng ở Montreal hai thập kỷ sau: Ai đã giết Expos?
Bộ phim “Montreal Expos: Cái kết của đội tuyển bóng chày” dự kiến xem xét các quyết định gây tranh cãi, những rủi ro tài chính và các sai lầm chiến lược đã định đoạt số phận của đội tuyển Major League Baseball (MLB) đầu tiên của Canada. Câu chuyện được xây dựng qua lời kể của một dàn nhân chứng và nhân vật chính toàn sao.
Các huyền thoại của Đại sảnh Danh vọng (Hall of Fame) như Pedro Martínez, Larry Walker và Vladimir Guerrero đưa ra góc nhìn từ sân đấu. Huấn luyện viên đáng kính Felipe Alou hồi tưởng lại những thăng trầm từ băng ghế chỉ đạo. Tuy nhiên, tâm điểm của bí ẩn được khám phá qua các nhân vật quản lý từng ở giữa tâm bão: cựu chủ tịch Claude Brochu, người điều hành trong những năm hỗn loạn nhất, và giám đốc điều hành gây tranh cãi David Samson, con riêng của chủ sở hữu tư nhân cuối cùng của đội, Jeffrey Loria.
Các bài viết khác
Bộ phim được trình bày như một “khúc ai ca văn hóa”, một nỗ lực mang lại sự giải tỏa cho một cộng đồng người hâm mộ vẫn còn cảm thấy “đau đớn” và “nỗi tiếc thương chưa nguôi” vì mất đi đội bóng của mình. Bằng cách lồng ghép câu chuyện như một cuộc điều tra tìm ra thủ phạm, bộ phim đã xác thực cảm giác bị phản bội của người hâm mộ và cung cấp một phương tiện tự sự để xử lý một mất mát phức tạp và nhiều yếu tố.
Ngoài các số liệu về khán giả và hợp đồng cầu thủ, đạo diễn cho rằng câu chuyện của Expos “không chỉ là một câu chuyện về bóng chày”, đó là một “xung đột văn hóa” giữa phong cách kinh doanh hung hăng của Mỹ, được nhân cách hóa bởi thái độ “kiêu ngạo” và “tự mãn” của Samson, và các ưu tiên chính trị xã hội của Quebec.
Sự trỗi dậy của “Nos Amours”: Biên niên sử về một cuộc tình của người Quebec
Để hiểu được quy mô của sự mất mát, điều quan trọng là phải hiểu được chiều sâu của mối liên kết giữa Expos và Montreal. Được biết đến với cái tên trìu mến “Nos Amours” (Tình yêu của chúng ta), đội bóng không chỉ là một CLB thể thao; đó là một thiết chế văn hóa.
Việc thành lập vào năm 1969 là một cột mốc lịch sử, trở thành đội MLB đầu tiên nằm ngoài Hoa Kỳ. Bản thân cái tên này là một sự tôn vinh dành cho Hội chợ Thế giới Expo 67 nổi tiếng, một sự kiện biểu trưng cho sự lạc quan và sự vươn ra thế giới của Montreal.
Tình yêu của thành phố với bóng chày không tự nhiên mà có. Montreal sở hữu một di sản phong phú về môn thể thao này, bắt nguồn từ đội Montreal Royals, đội bóng chày chuyên nghiệp (minor league) hàng đầu của Brooklyn Dodgers. Chính tại Royals, Jackie Robinson đã phá vỡ rào cản màu da trong làng bóng chày chuyên nghiệp, tạo ra một nền tảng kiến thức và đam mê từ rất lâu trước khi các giải đấu lớn xuất hiện.
Đội Expos đã thắp lại ngọn lửa đó, phát triển những huyền thoại của riêng mình như Gary Carter, Andre Dawson và Tim Raines, những người có tấm bảng vinh danh tại Đại sảnh Danh vọng đều mang chiếc mũ của Expos. Chức vô địch National League East duy nhất của họ vào năm 1981 đã củng cố vị trí của họ trong lịch sử và biến họ thành biểu tượng tự hào cho toàn Canada.
Trớ trêu thay, chính tham vọng dân sự đã mang Expos đến với cuộc sống cũng đã gieo mầm cho sự hủy diệt của họ. Thị trưởng Jean Drapeau, động lực đằng sau Expo 67 và việc giành được quyền đăng cai đội bóng chày, cũng là kiến trúc sư của Thế vận hội Mùa hè 1976. Di sản của những cuộc thi đấu đó là Sân vận động Olympic, một gã khổng lồ bằng bê tông, bất chấp sự hoành tráng của nó, đã trở thành một “thảm họa kiến trúc” và một “con voi trắng” (ám chỉ sự lãng phí tốn kém). Tham vọng tạo ra “Nos Amours” cũng đã khai sinh ra con quái vật sẽ giúp nuốt chửng họ.
Mùa giải bị gián đoạn: Khởi đầu của sự kết thúc
Nếu lịch sử của Expos là một vụ án giết người, thì cuộc đình công của các cầu thủ MLB năm 1994 chính là thời điểm vết thương chí mạng được gây ra. Trước khi xung đột lao động làm dừng cuộc chơi, đội bóng của Montreal đang ở trên đỉnh cao của thế giới bóng chày. Với thành tích 74-40, họ có thành tích tốt nhất toàn giải và dường như đã định sẵn để thi đấu tại World Series. Dưới sự dẫn dắt của Felipe Alou, đội bóng sở hữu một nòng cốt gồm các ngôi sao tương lai của Đại sảnh Danh vọng và chơi một thứ bóng chày hấp dẫn và vượt trội.
Cuộc đình công, bắt đầu vào tháng Tám và cuối cùng dẫn đến việc hủy bỏ phần còn lại của mùa giải và World Series lần đầu tiên trong lịch sử, đã hủy hoại những khát vọng đó.
Đối với người hâm mộ, đó không chỉ là một cuộc tranh chấp lao động giữa các triệu phú; đó là một sự phản bội kép. Đầu tiên, giải đấu và các cầu thủ đã cướp đi cơ hội tốt nhất của họ để đạt được vinh quang. Ngay sau đó, chính ban lãnh đạo của đội đã giáng đòn thứ hai bằng cách giải tán đội bóng trong mơ của họ.
Cuộc đình công không tạo ra các vấn đề tài chính của Expos, nhưng nó đã phơi bày chúng và khiến chúng trở nên không thể cứu vãn. Đội bóng vốn đã hoạt động với “ngân sách eo hẹp”, với các chủ sở hữu đối tác coi cổ phần của họ như “quyên góp từ thiện” mà không có ý định bơm thêm vốn. Việc mất hàng triệu doanh thu do đình công đã loại bỏ đi biên độ tài chính ít ỏi mà họ sở hữu, biến các vấn đề kinh niên, như tỷ giá hối đoái không thuận lợi, thành một tình trạng khẩn cấp, không thể đảo ngược, buộc họ phải đưa ra các quyết định quyết liệt.
Giải phẫu một sự sụp đổ: Chủ sở hữu, Chính trị và một Sân vận động đổ nát
Cuộc Bán Tháo Lớn
Sau cuộc đình công, chủ tịch đội bóng Claude Brochu đã ra lệnh cho tổng giám đốc cắt giảm mạnh quỹ lương. Chỉ trong vài ngày, nòng cốt của đội bóng chày mạnh nhất đã bị tan rã. Cầu thủ chạy biên Larry Walker rời đi với tư cách cầu thủ tự do, trong khi cầu thủ ném bóng kết thúc (closer) John Wetteland, cầu thủ ném bóng xuất phát (starting pitcher) Ken Hill và cầu thủ chạy biên trung tâm Marquis Grissom bị trao đổi với giá chỉ bằng một phần giá trị của họ. Brochu tự bào chữa bằng cách lập luận rằng ông không có lựa chọn nào khác do “sự cạn kiệt vốn nguy hiểm” và sự từ chối của các đối tác trong việc đầu tư thêm tiền để giữ chân các ngôi sao.
Đồng Đô la và Màn hình Tối đen
Đội Expos phải đối mặt với một thách thức kinh tế cơ cấu không thể vượt qua: họ tạo ra doanh thu bằng đô la Canada trong khi trả lương cho cầu thủ bằng đô la Mỹ, một khoảng cách ngày càng lớn do tỷ giá hối đoái liên tục không thuận lợi. Thêm vào vấn đề này là một quyết định tai hại trong thời kỳ của chủ sở hữu Jeffrey Loria: không thể đảm bảo các hợp đồng truyền hình và phát thanh bằng tiếng Anh. Biện pháp này không chỉ cắt đứt một nguồn thu nhập quan trọng mà còn khiến một bộ phận đáng kể người hâm mộ xa lánh, đẩy đội bóng vào tình trạng mất sóng truyền thông.
Con Voi Trắng Bằng Bê Tông
Sân vận động Olympic về cơ bản là một ngôi nhà không phù hợp cho bóng chày. Được mô tả như một “hang động bê tông”, nó bị ảnh hưởng bởi ánh sáng kém, âm thanh tồi tệ và mặt cỏ nhân tạo có hại cho đầu gối của các cầu thủ. Lịch sử của nó đầy rẫy những chi phí vượt mức thiên văn, khiến nó có biệt danh “The Big Owe” (Món nợ Lớn), một mái che có thể thu vào không bao giờ hoạt động bình thường và các vấn đề về cấu trúc bao gồm cả việc rơi một dầm bê tông 55 tấn.
Đòn chí mạng là không thể có được tài trợ công cho một sân vận động mới ở trung tâm thành phố. Sự từ chối của Thủ hiến Quebec lúc bấy giờ, Lucien Bouchard, trong việc phân bổ ngân sách công cho một sân vận động trong khi ông buộc phải đóng cửa các bệnh viện, đã đánh dấu một điểm không thể quay đầu.
Hồi kết của Loria và Samson
Câu chuyện kết thúc bằng một loạt các động thái tài chính phức tạp và gây tranh cãi. Jeffrey Loria, người đã trở thành đối tác quản lý, đã bán Expos cho chính Major League Baseball (một thực thể do 29 chủ sở hữu đội bóng khác kiểm soát) với giá 120 triệu đô la. Thỏa thuận này cho phép Loria sử dụng số tiền đó để mua đội Florida Marlins.
Các cựu đối tác thiểu số của Expos, cảm thấy bị lừa dối, đã đệ đơn kiện Loria và MLB theo luật RICO (luật chống tội phạm có tổ chức), cáo buộc họ âm mưu phá hoại khả năng tồn tại của đội bóng ở Montreal và tạo điều kiện cho giao dịch. Sự tham gia của David Samson trong bộ phim tài liệu rất đáng chú ý; ông thừa nhận đã ngồi phỏng vấn suốt chín giờ mà không nhận ra rằng tựa đề của bộ phim đã đặt ông vào vị trí một trong những nghi phạm chính.
Cú Out Cuối cùng: Một Đám tang tại Sân vận động Olympic
Đỉnh điểm cảm xúc của câu chuyện Expos đến vào trận đấu cuối cùng trên sân nhà của họ, một sự kiện được mô tả không phải là một cuộc thi đấu thể thao, mà là một “đám tang”. Hơn 31.000 người hâm mộ đã đến Sân vận động Olympic để nói lời tạm biệt với đội bóng của họ, một sự tương phản rõ rệt với chỉ 3.000 người đã tham dự đêm hôm trước. Lượng khán giả khổng lồ này không phải là một sự thể hiện ủng hộ đối với tổ chức, mà là một buổi tiễn đưa tập thể cho đội bóng mà họ cảm thấy đã bị cướp đi.
Sự hiện diện của rất nhiều người hâm mộ đã làm dấy lên một câu hỏi đau đớn và ngấm ngầm, được một thành viên của đội bày tỏ: “Tất cả các bạn đã ở đâu khi chúng tôi cần các bạn?”
Bầu không khí tràn ngập cảm xúc. Người hâm mộ khóc trên khán đài, giương cao các biểu ngữ bày tỏ lòng biết ơn và sự tức giận, và hoan nghênh nhiệt liệt các cầu thủ kỳ cựu ở mọi cơ hội. Bản thân trận đấu, một thất bại 1-9 trước đội Florida Marlins của Jeffrey Loria, phần lớn không đáng nhớ. Kịch tính thực sự diễn ra trên khán đài. Khi kết thúc trận đấu, các cầu thủ ở lại sân, ném những quả bóng có chữ ký và các vật kỷ niệm khác cho đám đông trong một cử chỉ cảm ơn cuối cùng.
Ngay sau đó, việc di dời đội bóng đến Washington, D.C., nơi nó sẽ tái sinh với tên gọi Nationals, đã được chính thức công bố.
Vụ án vẫn chưa kết thúc
“Montreal Expos: Cái kết của đội tuyển bóng chày” không đưa ra một câu trả lời đơn giản hay chỉ ra một thủ phạm duy nhất. Thay vào đó, nó trình bày một “bức tranh khảm của các ảnh hưởng” và một “xung đột văn hóa” đã âm mưu kết liễu đội bóng.
Mặc dù các nhân vật như Jeffrey Loria được miêu tả là “Darth Vader của tất cả những điều này”, bộ phim tài liệu làm rõ rằng cuộc đình công, thiếu đầu tư địa phương, chính sách của chính phủ và một sân vận động thất bại là những đồng phạm không thể thiếu trong tội ác này.
Di sản của Expos vẫn tồn tại trong nỗi nhớ, trong những chiếc mũ ba màu mang tính biểu tượng vẫn còn thấy trên các sân vận động và trong khao khát dai dẳng rằng một ngày nào đó giải bóng chày Major League sẽ trở lại Montreal. Bộ phim trình bày bằng chứng và để người xem đưa ra phán quyết cuối cùng.
Bộ phim tài liệu, “Montreal Expos: Cái kết của đội tuyển bóng chày”, sẽ ra mắt trên Netflix vào ngày 21 tháng 10.
