Con đường được lát đá cuội, nhưng những viên đá lại tỏa ra thứ ánh sáng xanh điện lạ lẫm. Đường chân trời phía xa đẹp đến nao lòng nhưng lại phẳng lỳ một cách hoàn toàn: một ảo ảnh được vẽ nên về một thành phố chỉ tồn tại trong ký ức tập thể của điện ảnh. Ở trung tâm của buổi hoàng hôn nhân tạo này là Jay Kelly, người đàn ông có nụ cười từng xuất hiện trên hàng nghìn trang bìa tạp chí, được thủ vai bởi một người đàn ông có nụ cười cũng làm được điều y hệt như thế.
Đó là hình ảnh mở đầu cho bộ phim mới nhất của đạo diễn Noah Baumbach, Jay Kelly, sẽ ra mắt trên Netflix vào Thứ Sáu, ngày 5 tháng 12 tới đây. Đây là một phân cảnh không chỉ mang tính chất thiết lập bối cảnh mà còn giống như một lời tuyên bố về ý đồ nghệ thuật. Bằng việc chọn George Clooney vào vai một ngôi sao điện ảnh luống tuổi đang vật lộn với sự tàn phai của danh tiếng, Baumbach đã xây dựng nên một mê cung của những tấm gương phản chiếu. Đây là bộ phim về sự diễn xuất ngay trong cách sống, sự phân ly của hào quang và nỗi bi hài kịch đầy ám ảnh khi nhận ra rằng, có lẽ mình chỉ là một nhân vật trong kịch bản của người khác.
Cuộc hội ngộ của những gã khổng lồ
Các bài viết khác
Jay Kelly đánh dấu một bước ngoặt quan trọng — và một sự trở lại đầy thú vị — của Baumbach. Sau thành công thương mại khổng lồ với vai trò đồng biên kịch cho Barbie (cùng vợ là Greta Gerwig) và tác phẩm châm biếm học thuật dày đặc White Noise, bộ phim này quay trở về với lãnh địa thân thuộc của những cuộc đối thoại thân mật trong các tác phẩm đầu tay của ông. Tuy nhiên, quy mô lần này đã khác. Chúng ta không còn ở khu Brooklyn thô ráp của Mực ống và Cá voi (The Squid and the Whale); mà đang hít thở bầu không khí loãng của những chiếc chuyên cơ riêng, các liên hoan phim và sự cô lập đến nghẹt thở của giới thượng lưu Hollywood.
Để kể câu chuyện này, Baumbach đã tập hợp một dàn diễn viên trong mơ cho một tác phẩm kinh điển hiện đại của Mỹ. Bên cạnh Clooney là Adam Sandler, người mang đến một màn trình diễn lặng lẽ nhưng đầy sức nặng tâm lý trong vai Ron Sukenick, người quản lý kiêm người bạn lâu năm nhất của Jay. Dàn diễn viên còn có sự góp mặt của Laura Dern trong vai Liz, một chuyên gia truyền thông luôn trong trạng thái căng thẳng tột độ; Riley Keough và Grace Edwards trong vai hai cô con gái của Jay, Jessica và Daisy; cùng Billy Crudup trong vai Timothy, một diễn viên “nghiêm túc” đến từ quá khứ của Jay, như một lời nhắc nhở sống động về con đường mà ông đã không lựa chọn.
Trong một cuộc phỏng vấn gần đây, Baumbach mô tả bộ phim là một “câu chuyện trưởng thành dành cho người lớn”. Nhãn dán này hoàn toàn phù hợp với tông màu độc đáo của tác phẩm: sự pha trộn giữa nội tâm u sầu và sự hài hước hỗn loạn mà Baumbach thừa nhận là chịu ảnh hưởng lớn từ nhịp điệu của các bộ phim hài lãng mạn lập dị (screwball comedy) cổ điển.
Người đàn ông trong gương
Nguồn gốc của Jay Kelly nằm ở sự say mê của Baumbach đối với cái mà ông gọi là “tính biểu tượng của ngôi sao điện ảnh”. Kịch bản, được đồng sáng tác với nữ diễn viên kiêm đạo diễn người Anh Emily Mortimer, bị ám ảnh bởi khoảng cách giữa con người thật và hình tượng công chúng.
“Cả bộ phim nói về việc chúng ta đại diện cho ai và chúng ta thực sự là ai”, Baumbach giải thích gần đây. Chủ đề này được kết tinh trong một cảnh phim đã trở thành tâm điểm bàn luận của giới phê bình. Jay, khi đang đi tàu hỏa khắp châu Âu để đuổi theo cô con gái xa cách, bắt gặp hình ảnh phản chiếu của chính mình trên cửa sổ. Trong một khoảnh khắc riêng tư như một nghi thức, ông bắt đầu nhẩm lại tên của những huyền thoại màn bạc — Gary Cooper, Cary Grant, Robert De Niro — trước khi cuối cùng, gần như ngập ngừng, thì thầm tên của chính mình.
Baumbach tiết lộ rằng khoảnh khắc này được lấy cảm hứng từ một đoạn trong cuốn hồi ký của Paul Newman, The Extraordinary Life of an Ordinary Man (Cuộc đời phi thường của một người bình thường). Newman đã viết về sự phân ly kỳ lạ xảy ra khi một người trở thành cái tên mà ai cũng biết. “Nó giúp bạn hiểu tại sao mọi người lại tạo ra nghệ danh cho mình”, Baumbach lưu ý. Đối với Jay Kelly, cái tên là một thương hiệu, một doanh nghiệp mà ông quản lý thay vì một cuộc đời mà ông sống. Bi kịch trong diễn xuất của Clooney nằm ở nhận thức sâu sắc về sự trống rỗng này. Ông không diễn Jay như một con quái vật kiêu ngạo, mà như một người đàn ông đã chán ngấy bộ trang phục nhưng lại khiếp sợ khi phải cởi nó ra, bởi ông không chắc liệu bên dưới còn lại gì hay không.
Câu chuyện tình chưa kể
Mặc dù động lực dẫn dắt cốt truyện là chuyến hành trình có phần viển vông của Jay nhằm theo chân cô con gái Daisy đến Ý — bề ngoài là để nhận giải thưởng tại một liên hoan phim, nhưng thực chất là để níu kéo vai trò làm cha đang phai nhạt dần — nhưng trái tim cảm xúc của bộ phim lại nằm ở nơi khác. Baumbach đã nói rõ rằng ông không quan tâm đến việc mổ xẻ lịch sử tình ái của Jay với phụ nữ.
“Không có lý do trí tuệ nào cho việc đó, ngoại trừ việc câu chuyện tình yêu thực sự là về ông ấy và người quản lý Ron”, đạo diễn chia sẻ. “Vì vậy, các khía cạnh khác trong cuộc sống của ông ấy chỉ được ngụ ý”.
Điều này dồn trọng tâm của bộ phim lên vai Adam Sandler. Trong vai Ron, Sandler là sự đối lập hoàn toàn với hình mẫu những “con cá mập” điển hình ở Hollywood. Ông mệt mỏi, trung thành và bảo vệ Jay sâu sắc. Nếu Jay là mặt trời, thì Ron là lực hấp dẫn giữ cho hệ thống không bị vỡ vụn. “Phản ứng hóa học” giữa Clooney và Sandler vô cùng chân thực, được hình thành từ quá trình diễn tập nơi Baumbach yêu cầu hai diễn viên phải “bám sát nhau như hình với bóng” để phát triển một ngôn ngữ hình thể chung.
Trên phim, họ hoạt động như một cặp vợ chồng già hay một bộ đôi hài kịch kỳ cựu. Họ cãi vã, đoán trước nhu cầu của nhau và chia sẻ sự thấu hiểu thầm lặng rằng họ là hai người duy nhất thực sự hiểu cái thế giới kỳ lạ, cô lập mà họ đang sống. Đó là một bức chân dung về tình bạn nam giới hiếm thấy trong điện ảnh hiện đại: dịu dàng, không cạnh tranh và thiết yếu để sinh tồn.
Sự hỗn mang và ký ức
Cấu trúc kịch bản phản chiếu bản chất thất thường của chính ký ức. Baumbach và Mortimer viết kịch bản một cách tự nhiên, để các cảnh phim nảy sinh từ các cuộc trò chuyện thay vì một cốt truyện cứng nhắc. “Điều đó khiến chúng tôi tự hỏi: ‘Tại sao mình lại vừa nghĩ đến điều này nhỉ?'”, Baumbach nhớ lại. “Nhưng thường có một ý nghĩa ẩn giấu trong sự trỗi dậy ngẫu nhiên của những ký ức”.
Cách tiếp cận này cho phép sự trôi chảy như trong một giấc mơ. Bộ phim tràn ngập những bóng ma — không phải theo nghĩa đen, mà là những ký ức bằng xương bằng thịt. Các phiên bản trẻ hơn của Jay và đối thủ Timothy trôi dạt qua câu chuyện, đôi khi quan sát các nhân vật già hơn, đôi khi tái hiện lại quá khứ.
Khi Jay của hiện tại gặp Timothy của hiện tại (Billy Crudup), sự cọ xát trở nên gay gắt. Timothy đại diện cho “người nghệ sĩ” mà Jay có thể đã trở thành nếu không chọn làm “ngôi sao”. Cuộc đối đầu của họ được nuôi dưỡng bởi hàng thập kỷ oán giận không nói thành lời, nhưng Baumbach lại chỉ đạo nó với sự nhẹ nhàng đến mức phi lý. Bối cảnh châu Âu — được quay tuyệt đẹp bởi nhà quay phim Linus Sandgren — trở thành sân khấu cho những lời phàn nàn nhỏ nhặt của họ. Họ là hai người đàn ông già nua đang tranh luận về nghệ thuật trong một thế giới mà phần lớn đã bỏ quên cả hai.
Ảnh hưởng của dòng phim hài screwball mà Baumbach đề cập thể hiện rõ trong nhịp điệu phim. Đoàn tùy tùng — bao gồm cả cô nhân viên truyền thông hoảng loạn do Laura Dern thủ vai — di chuyển qua các nhà ga và khách sạn với một năng lượng lo âu, gợi nhớ đến những bộ phim hài vĩ đại của thập niên 30 và 40. Tuy nhiên, thay vì kết thúc bằng một đám cưới, những cảnh này thường kết thúc trong sự bối rối về hiện sinh. Ví dụ, một câu đùa lặp đi lặp lại về bánh phô mai (cheesecake) bắt đầu như một câu thoại bâng quơ nhưng lại phát triển thành biểu tượng cho những nỗi ám ảnh ngớ ngẩn, tầm thường lấp đầy khoảng trống trong cuộc sống của một người nổi tiếng.
Thiết kế một huyền thoại
Về mặt hình ảnh, Jay Kelly là sự chiến thắng của phong cách trước hiện thực — một sự lựa chọn có chủ đích của Baumbach và đội ngũ sáng tạo. Thiết kế sản xuất Mark Tildesley và thiết kế trang phục Jacqueline Durran đã hợp tác để tạo ra một thẩm mỹ mà Baumbach gọi là “bức thư tình gửi điện ảnh”.
Họ không muốn Jay trông giống một diễn viên đương đại; họ muốn ông trông giống như khái niệm về một ngôi sao điện ảnh. Durran đã tìm kiếm các tham chiếu từ tủ quần áo của Steve McQueen, Marcello Mastroianni và Cary Grant. Jay luôn trong trang phục chỉnh tề, luôn được chiếu sáng, luôn sẵn sàng cho cảnh quay cận cảnh, ngay cả khi ông đang vụn vỡ. Bộ phim gợi ý rằng đối với những người đàn ông như Jay, không có đời tư, chỉ có khu vực hậu trường.
Thực tế được cách điệu này mở rộng ra cả các địa điểm quay. Từ những con phố ướt mưa của London đến những ngọn đồi ngập nắng của Tuscany, thế giới trong Jay Kelly mang cảm giác hơi cường điệu. Đó là một thế giới được nhìn qua lăng kính của 8½ (Federico Fellini) hay The Great Beauty (Vẻ đẹp tuyệt vời – Paolo Sorrentino) — những bộ phim cũng từng vật lộn với sự trống rỗng về tinh thần của tầng lớp sáng tạo.
Hồi kết
Khi bộ phim đi đến hồi kết, rõ ràng là Baumbach đã tạo ra một memento mori (lời nhắc nhở về cái chết) cho màn bạc. Jay Kelly là bộ phim về sự kết thúc của một kỷ nguyên, hiện thân nơi một người đàn ông nhận ra rằng mình đã dành cả đời để phóng chiếu một hình ảnh không còn khớp với thực tế của mình nữa.
Tuy nhiên, đây không phải là một bộ phim cay nghiệt. Có một sự dịu dàng sâu sắc trong cách Baumbach đối xử với các nhân vật của mình. Ông cho phép họ có sự phù phiếm và ảo tưởng, nhưng cũng ban cho họ những khoảnh khắc ân sủng. Bằng cách giơ một tấm gương trước mặt ngôi sao điện ảnh, Baumbach yêu cầu khán giả nhìn xa hơn hình ảnh phản chiếu. Ông mời gọi chúng ta nhìn thấy sự mong manh của con người đang phải sống sao cho xứng với cái tên trên tấm biển quảng cáo.
“Là chính mình là một trách nhiệm khủng khiếp”, câu trích dẫn của Sylvia Plath mở đầu bộ phim đã nói lên tất cả. Đối với Jay Kelly, một người đàn ông đã dành cả đời để trở thành bất kỳ ai khác ngoài chính mình, đó là vai diễn duy nhất mà ông vẫn đang cố gắng học cách thể hiện.
Thông tin nhanh: ‘Jay Kelly’
- Ngày phát hành: Có mặt trên toàn cầu trên Netflix từ Thứ Sáu, ngày 5 tháng 12 năm 2025.
- Đạo diễn: Noah Baumbach (Câu chuyện hôn nhân, Mực ống và Cá voi).
- Biên kịch: Noah Baumbach và Emily Mortimer.
- Diễn viên chính: George Clooney (Jay), Adam Sandler (Ron), Laura Dern (Liz), Billy Crudup (Timothy), Riley Keough (Jessica), Grace Edwards (Daisy).
- Thời lượng: 2 giờ 12 phút.
- Bạn có biết? Bộ phim có một trò đùa ngẫu hứng lặp đi lặp lại về bánh phô mai (cheesecake), chi tiết mà theo Baumbach là đại diện cho bản chất ngẫu nhiên và dai dẳng của ký ức.
- Ghi chú sản xuất: Để xây dựng sự gắn kết giữa Clooney và Sandler, Baumbach đã yêu cầu hai diễn viên “bám theo” nhau trong các buổi diễn tập, bắt chước ngôn ngữ cơ thể của người kia để tạo cảm giác về một lịch sử chung kéo dài hàng thập kỷ.
