“Reconfiguring the Figure” tại Pangolin London điểm lại bảy thập niên điêu khắc hình tượng

Một trưng bày liên thế hệ đặt Lynn Chadwick vào đối thoại với các bậc thầy giữa thế kỷ và nghệ sĩ đương đại, qua đó khảo sát cách hình tượng con người được kiến tạo, được nhìn nhận và được mở rộng vượt ra ngoài phạm vi giải phẫu

Lisbeth Thalberg
Lisbeth Thalberg
Nhà báo và biên tập viên của chuyên mục nghệ thuật. Ngoài ra, còn là một nghệ sĩ (nhiếp ảnh gia).
Lynn Chadwick, Stairs, 1991, Bronze, 239 x 160 x 112 cm, Edition of 9. Photography: Steve Russell Studios.

Pangolin London giới thiệu Reconfiguring the Figure, triển lãm nhóm lấy thực hành của Lynn Chadwick làm điểm xuất phát để theo dõi sự phát triển của điêu khắc hình tượng từ thời hậu chiến đến hiện tại. Bằng việc đặt các tên tuổi hiện đại chủ nghĩa của Anh cạnh những thực hành hôm nay, trưng bày cho thấy hình tượng đã liên tục bị chất vấn, phân rã rồi tái cấu trúc song hành với dịch chuyển của chất liệu, phương pháp và ngữ cảnh. Thay vì đơn luận, triển lãm phác họa nhiều đường tiếp cận cơ thể—tái hiện trực tiếp, thế thân biểu tượng, bề mặt phản chiếu và hình ảnh dựa trên dữ liệu—đồng thời chỉ ra những sợi dây nối dài giữa các thế hệ.

Tác phẩm của Chadwick làm trục lịch sử cho toàn bộ đề xuất. Ông từ bỏ lối nắn khối mềm mại để xây dựng hình thể bằng những cấu trúc góc cạnh, tạo nên các nhân vật nam và nữ—thường đơn lẻ hoặc theo cặp, khoác áo choàng, có cánh, đang bước đi, ngồi hay nằm—với đường viền dễ nhận nhưng cố ý giữ khoảng cách cảm xúc. Những gương mặt đồng được đánh bóng phản chiếu ánh nhìn của người xem, khiến hành vi quan sát trở thành một phần chủ đề tác phẩm. Chadwick từng tóm lược sự tiết chế ấy bằng câu nói quen thuộc: “No expression is an expression” (không biểu cảm cũng là một biểu cảm).

Trung tâm trưng bày là Stairs, tác phẩm quy mô lớn nhất trong loạt cùng tên. Hai hình nữ lướt qua nhau trên một nhịp bậc đơn giản—một cuộc gặp có thể là lời chào hoặc sự dửng dưng—được giữ lại ở ngưỡng giữa chuyển động và dừng lại. Tác phẩm phơi mở phương pháp của nghệ sĩ: một “bộ xương” kim loại tuyến tính được hàn dựng trước khi “đắp” thành khối đặc, kết hợp độ sáng sủa mang tính kiến trúc với lớp căng thẳng tiềm ẩn—một hợp chất thẩm mỹ góp phần định hình một giai đoạn quan trọng của điêu khắc Anh sau chiến tranh.

Ngôn ngữ đó được đặt cạnh những thực hành giữa thế kỷ XX đã đẩy hình tượng theo hướng gợi cảm, biểu trưng, dạng khung xương hay cơ giới, từ đó làm lệch các kỳ vọng cổ điển. Trong Horse and Rider của Geoffrey Clarke, sắt rèn gặp gỡ gỗ dạt vào bờ biển Normandie; cấu trúc lai này cô đặc tinh thần thử nghiệm của thời kỳ mà kỹ thuật hàn và assemblage mở ra những lối đi mới cho hình tượng, ngoài quỹ đạo đúc và đục gọt truyền thống.

Một số tác phẩm cùng thời chuyển trải nghiệm sống và dư chấn lịch sử—không ít gắn với chiến tranh—sang ngôn ngữ điêu khắc. The Infant St George của George Fullard mang trên bề mặt gỗ và kim loại những vết chấn động, còn Soldier’s Head II của Elisabeth Frink nén khối thành một cái đầu sẹo sứt, thách thức—vừa là biểu trưng, vừa là lời chứng. Ngay cả khi điêu khắc Anh rẽ mạnh sang trừu tượng, những nghệ sĩ như Frink và Fullard vẫn duy trì cơ thể người như một địa hạt đổi mới. Hình tượng vượt qua khúc ngoặt đó nhờ độ đàn hồi—khả năng hấp thụ nỗi lo, lý tưởng và công cụ của từng thế hệ.

Từ nền tảng ấy, Reconfiguring the Figure đi vào thế kỷ XXI để quan sát cách thực hành đương đại mở rộng chính khái niệm “hình tượng”. Lúc này, hình tượng không còn đóng khung ở mô tả thân thể; nó bao gồm chiến lược biểu đạt sự hiện diện và cảm xúc con người thông qua phản chiếu, ảnh học khoa học và những “cơ thể thế thân”, cũng như qua sự đan xen giữa quy trình tương tự và kỹ thuật số.

Với Human Error, Zachary Eastwood-Bloom giới thiệu các tượng bán thân bằng kính gương được suy xuất từ dữ liệu do trí tuệ nhân tạo tạo ra. Vừa quen thuộc với diện mạo người lại vừa có chủ ý gây xa lạ, các tượng này trả lại bóng hình người xem, nối tiếp bề mặt phản xạ của Chadwick nhưng đặt cuộc gặp gỡ vào tranh luận về căn tính trong môi trường số. Tác phẩm vận hành đồng thời như giao diện và như chân dung: ý niệm “con người” hiển lộ qua quy trình thuật toán và cơ chế của ánh nhìn.

Angela Palmer đẩy đại diện đi xa khỏi bề mặt, tiến vào “kiến trúc” của nhận thức. Ở The Last Frontier, nữ nghệ sĩ—hợp tác với Trường Y Harvard (Harvard Medical School)—khắc một hình ảnh ba chiều của não bộ, được tổng hợp từ một nghìn vi ảnh quét, lên 28 tấm kính xếp lớp. Khi nhìn đồng thời, các lớp này kết tụ thành một khối thể tích lơ lửng phát sáng, đưa ảnh học khoa học vào thực hành điêu khắc. Kết quả mở rộng hình tượng sang bình diện tinh thần: một chân dung dựng bằng tầng lớp và độ trong, thay vì một hình khối liền lạc.

Laura Ford tiếp cận hình tượng qua thân thể động vật. Days of Judgement – Cat 2, lấy cảm hứng từ bích họa The Expulsion from the Garden of Eden (Trục xuất khỏi Vườn Địa Đàng) của Masaccio, đưa lên một dáng hình mèo cao gầy, ngấm ngầm bồn chồn. Không biểu cảm khuôn mặt nhưng nặng độ căng, nhân vật trở thành thế thân của “cái tôi”—một bình chứa cho mặc cảm và tự vấn. Với cơ thể ẩn dụ đó, Ford cho thấy mong manh và sức bền có thể hiển hiện mà không cần đến chân dung con người trực tiếp.

Đặt cạnh nhau, những tiếp cận này mở rộng vốn từ của hình tượng đồng thời vẫn gắn mạch với di sản thử nghiệm của Chadwick. Dù bằng khắc đục, đúc, hàn, lắp ghép, bề mặt phản chiếu hay ảnh học y khoa, hình tượng vẫn là công cụ linh hoạt để truy vấn bản chất của sự hiện diện con người trong điêu khắc. Cơ thể—được trình hiện trực diện hay chỉ gợi mở—tiếp tục là môi chất thích ứng nhất để thăm dò kinh nghiệm người trong ngôn ngữ vật chất.

Danh sách nghệ sĩ làm rõ độ mở đó. Từ lớp giữa thế kỷ có Kenneth Armitage, Michael Ayrton, John Bridgeman, Ralph Brown, Reg Butler, Lynn Chadwick, Geoffrey Clarke, Elisabeth Frink, George Fullard, John Hoskin, Bryan Kneale, F. E. McWilliam, Eduardo Paolozzi và Rosemary Young. Ở phần đương đại có Anthony Abrahams, Victoria Atkinson, David Bailey, Glenys Barton, Jon Buck, Terence Coventry, Zachary Eastwood-Bloom, Abigail Fallis, Laura Ford, Sue Freeborough, Thomas Merrett, Breon O’Casey, Angela Palmer, William Tucker và Anastassia Zamaraeva.

Trưng bày đi kèm tư liệu: catalog theo yêu cầu và bộ ảnh minh họa gồm Stairs của Chadwick (đồng), Horse and Rider của Clarke (sắt và gỗ trôi dạt), Soldier’s Head II của Frink (đồng), The Last Frontier của Palmer (khắc trên 28 tấm kính) và Father Sky / Uranus của Eastwood-Bloom (đồng). Những tài liệu này nhấn mạnh trọng tâm phương pháp—cách lựa chọn chất liệu và quy trình định hình phạm vi mà một “hình tượng” có thể trở thành.

Bằng việc quy tụ các tác phẩm trải từ khung hàn đến kính khắc nhiều lớp và tượng bán thân gương suy xuất từ AI, Pangolin London định vị hình tượng như một địa hạt nghiên cứu đang vận động, không phải một phạm trù đóng kín. Tuyển chọn cho thấy các nhà điêu khắc dùng hình tượng để thương lượng gần–xa, bề mặt–chiều sâu, giải phẫu–so sánh. Trên đường đi, người xem gặp những thân thể được trình bày trực tiếp, được gợi bởi mặt phẳng phản chiếu hoặc được tái cấu trúc từ dữ liệu khoa học. Trong mọi trường hợp, hình tượng vừa gánh vác trọng lượng của đại diện, vừa thử biên những gì còn được hiểu là “con người”.

Địa điểm và thời gian: Pangolin London, Kings Place, 90 York Way, London N1 9AG — Reconfiguring the Figure trưng bày từ 19 tháng 11 năm 2025 đến 24 tháng 1 năm 2026.

Chia sẻ bài viết này
Để lại bình luận

Để Lại Bình Luận

Your email address will not be published. Required fields are marked *