Những bức tranh và bản vẽ cuối đời của Maria Lassnig biến cơ thể từ một đối tượng mô tả thành một công cụ nhận thức. Một trưng bày tập trung tại Hong Kong quy tụ các tác phẩm trên toan và trên giấy thực hiện giai đoạn 1987–2008, củng cố cuộc khảo cứu mà nghệ sĩ gọi là “ý thức thân thể”: xác tín rằng cảm giác—áp lực, đau đớn, hơi thở, trọng lượng—là nền tảng đáng tin cậy hơn cho hình ảnh so với tấm gương hay máy ảnh. Tuyển chọn đặt các tự họa trong đối thoại với máy móc, động vật và những cấu trúc trừu tượng, cho thấy các trạng thái nội tại thay thế “hình ảnh võng mạc” bằng bằng chứng thân thể.
Trung tâm của triển lãm là “Selbst mit Drachen (Self with Dragon)” (2005), nơi sinh vật huyền thoại hiện lên không phải như đối thủ mà như một phần kéo dài của cái tôi. Lassnig dùng con rồng như một thước đo căng thẳng—hiện thân của những lực xâm nhập vừa bên trong vừa bên ngoài. Sự thương lượng giữa đe dọa và nhận ra này vang dội ở các tác phẩm lân cận, nơi thân thể bị lược cắt, lai ghép hoặc nối với thiết bị—không nhằm tạo hiệu ứng tu từ mà để ghi nhận cảm giác ngay tại điểm phát sinh.
“Viktory (Victory)” (1992) chắt lọc logic ấy thành hình học nghiêm cẩn, mang tính phù hiệu. Một chữ “V” rộng, góc cạnh—vừa là tư thế, vừa là ký hiệu—tổ chức trường hình, đan kết cảm thụ thân thể với một kiến trúc biểu trưng. Con chữ vận hành như giàn giáo của cảm xúc, cho thấy các hệ thống dấu hiệu khung định trải nghiệm của cơ thể ra sao. Thay vì cảnh khải hoàn, bức toan đọc như một giản đồ của sự bền vững dưới áp lực.
Một số bức tranh đẩy trừu tượng tiến xa hơn mà không từ bỏ chủ thể. Trong “Selbst abstrakt I / Bienenkorb Selbst (Self Abstract I / Beehive Self)” (1993), cái đầu mang lấy sự thông khí và khối lượng của một tổ ong—một bình chứa đầy tiếng vo ve, hơi nóng và áp suất. “Selbst als Blüte (Self as a Flower)” (1993) đặt chất liệu da thịt đang lão hóa vào quan hệ với cấu trúc thực vật, thiên về phân tích hơn là cảm tính, khẳng định tính liên tục giữa giải phẫu người và cây. Những tác phẩm này vận hành như các lát cắt của cảm tính: sưng nở, nhịp đập, co thắt được chuyển hóa thành hình thức.
Mảng tác phẩm trên giấy neo trưng bày vào thì hiện tại. Với Lassnig, vẽ là một địa chấn ký—gần với khoảnh khắc nhất—cho phép một đường nét duy nhất ghi lại chuyển dịch từ cô độc sang tương quan. Ở “Liegende (Reclining Figures)” (2000) và “Liebespaar (Lovers)” (2003), các hình thể tiến gần rồi tách xa mà không cố định vào một đường viền bền vững. “Mr and Mrs Kliny” (2004) duy trì mơ hồ ấy, phác ra một cặp đôi có thế cân bằng cố ý bỏ ngỏ. Những tờ đơn sắc như “Ober und Unterkörper (Torso and Lower Body)” (1990) và “Die Vielfalt (Diversity)” (2003) rút gọn hình thể về các điểm áp lực; sự tiết chế trở thành chiến lược tách bạch độ cong và nén mà màu sắc có thể làm quá mức. Việc nghệ sĩ nhấn mạnh tính tự trị của từng bản vẽ—không bao giờ chỉ là bước đệm hướng tới một bức sơn dầu “cuối cùng”—củng cố đạo lý về sự chú mục xuyên suốt toàn bộ trưng bày.
Nhìn tổng thể, những bức tranh và bản vẽ này khẳng định cảm giác như một dạng tri thức và cơ thể như một bề mặt xốp, nơi thế giới để lại dấu vết. Máy móc, động vật và ký tự bảng chữ cái không phải đạo cụ bên ngoài, mà là các ngôn ngữ để cái tôi đo lường tác động. Những hình thể lai ghép, bộ phận tạo thành từ đó là công cụ chứ không phải mảnh vỡ: các thiết bị được hiệu chuẩn để ghi nhận những cường độ mà chân dung quy ước thường bỏ qua. Sự tiết chế trong dàn dựng—tuyển chọn gọn, lộ trình rõ, đặt cạnh vừa phải—cho phép mỗi tác phẩm vận hành như một nghiên cứu về tri giác, mỗi cái đề xuất một giao thức riêng để dịch một trạng thái nội tâm thành hình thể hữu hình.
Điều hiện ra không phải là sự phủ nhận giống hình, mà là tái định nghĩa của nó. Lassnig vẽ điều có nghĩa là cư trú trong một cái đầu, không phải hình dáng cái đầu trông như thế nào; bà vẽ một mối quan hệ như dịch chuyển đường viền, không phải một cảnh kể chuyện. Qua đó, bà mở rộng vốn từ của tự họa, thừa nhận sơ đồ, phù hiệu và các đại diện huyền thoại như những đăng ký hợp thức của cái tôi. Kết quả là một tập hợp tác phẩm theo đuổi độ chuẩn xác—hiểu như sự trung tín với trải nghiệm—bằng cách từ chối sự dễ dãi của lối miêu tả thuần thị giác.
Địa điểm và thời gian: Hauser & Wirth Hong Kong — 26 tháng 9 năm 2025 – 28 tháng 2 năm 2026.
