Tại một khu dân cư ngoại ô ở Ocala, Florida, trong khu chung cư Quail Run, cuộc sống diễn ra với vẻ bình thường như bất kỳ cộng đồng gắn kết nào. Các gia đình, những đứa trẻ chơi đùa ngoài trời trên một khu đất trống và những va chạm thường ngày trong cuộc sống chung đã vẽ nên một bức tranh quen thuộc. Tuy nhiên, một cuộc tranh cãi tưởng chừng nhỏ nhặt, xoay quanh chính khu vui chơi đó, đã trở thành tâm điểm của một chuỗi sự kiện tàn phá cộng đồng và phơi bày những rạn nứt xã hội sâu sắc.
Một bộ phim tài liệu mới được giới phê bình đánh giá cao, “Người hàng xóm hoàn hảo”, do nhà làm phim từng đoạt giải thưởng Geeta Gandbhir đạo diễn, đã đi sâu vào trung tâm của thảm kịch này. Đây không phải là một bộ phim tự sự truyền thống, mà là một sự tái hiện chân thực, trần trụi và sống động về các sự kiện, được kể gần như hoàn toàn qua một lăng kính độc đáo: camera gắn trên người của cảnh sát. Bộ phim cho chúng ta một cái nhìn không qua bộ lọc về cách một xung đột hàng ngày có thể leo thang thành một hành động bạo lực chết người, tiết lộ hậu quả của định kiến, nỗi sợ hãi và những thất bại mang tính hệ thống.
Bộ phim tài liệu đặt ra một câu hỏi cơ bản: Làm thế nào mà một người hàng xóm bình thường lại có thể cầm súng và thực hiện một hành vi khủng khiếp như vậy? Câu hỏi này đóng vai trò là cốt lõi tự sự của bộ phim, dẫn dắt người xem qua từng chi tiết của một bi kịch có sức ảnh hưởng vượt xa giới hạn của một khu dân cư nhỏ ở Florida.
Các bài viết khác
Biên niên sử về một sự thù địch leo thang
Bộ phim tài liệu ghi lại cuộc xung đột ngày càng gia tăng giữa Ajike “AJ” Owens, một bà mẹ da đen 35 tuổi, và người hàng xóm da trắng của cô, Susan Lorincz, 58 tuổi. Những gì bắt đầu như một cuộc cãi vã hàng xóm đã biến thành một chuỗi hành vi quấy rối không ngừng. Trong khoảng thời gian hơn hai năm, chính quyền đã nhận được ít nhất nửa tá cuộc gọi liên quan đến mối thù giữa hai người, tạo nên một hồ sơ ghi nhận về sự căng thẳng kéo dài.
Bộ phim chi tiết hóa hành vi của Lorincz, người liên tục gọi điện cho cảnh sát để phàn nàn về các con của Owens và những đứa trẻ khác trong khu phố đang chơi trên một cánh đồng gần nhà bà. Hành vi quấy rối này bao gồm cả việc sử dụng những lời lẽ phân biệt chủng tộc, một sự thật mà chính Lorincz sau đó đã thừa nhận với các điều tra viên. Sự thù địch này nổi tiếng đến mức trong cộng đồng, bọn trẻ gọi bà là “Karen”, một thuật ngữ phổ biến để mô tả một phụ nữ da trắng sử dụng đặc quyền của mình để áp đặt ý muốn lên người khác.
Câu chuyện của bộ phim tài liệu lên đến đỉnh điểm vào đêm định mệnh, được tái hiện một cách tỉ mỉ qua các bản ghi âm chính thức. Chuỗi sự kiện cho thấy Lorincz đối đầu với các con của Owens khi chúng đang chơi. Trong lúc cãi vã, Lorincz đã ném một chiếc giày trượt patin vào bọn trẻ, trúng vào chân một đứa, và còn vung một chiếc ô về phía một đứa khác.
Khi bọn trẻ kể lại sự việc cho mẹ, Ajike Owens, không vũ trang và đi cùng con trai 10 tuổi, đã đến cửa nhà Lorincz để đối chất. Phản ứng của Lorincz là bắn một phát súng duy nhất bằng khẩu súng lục cỡ nòng .380 xuyên qua cánh cửa đang đóng kín và cài chốt của mình. Viên đạn trúng vào phần ngực trên của Owens, gây ra vết thương chí mạng. Bộ phim tài liệu đã ghi lại sự hỗn loạn và nỗi đau ngay lập tức, bao gồm cả tiếng khóc xé lòng của con trai Owens, “Mẹ cháu bị bắn rồi!”, và nỗ lực tuyệt vọng của một người hàng xóm khi thực hiện hồi sức tim phổi.
Nghệ thuật điện ảnh của bằng chứng
Đặc điểm nổi bật và đột phá nhất của “Người hàng xóm hoàn hảo” là cách tiếp cận về hình thức. Bộ phim được xây dựng gần như hoàn toàn từ các tài liệu lưu trữ chính thức, không có các cuộc phỏng vấn trực diện, người dẫn chuyện hay các cảnh tái hiện kịch tính. Các nguồn chính là các bản ghi từ camera gắn trên người của cảnh sát, các cuộc gọi đến số 911, video từ phòng thẩm vấn và hình ảnh từ camera trên xe tuần tra.
Sự lựa chọn phong cách này phản ánh một triết lý làm phim rõ ràng của đạo diễn Geeta Gandbhir: đưa người xem hoàn toàn đắm chìm vào câu chuyện. Mục tiêu của bà là “để khán giả sống trong các đoạn phim từ camera cảnh sát” để họ có thể cảm thấy “như một phần của cộng đồng” và tự đi đến kết luận của riêng mình mà không cần sự hướng dẫn của một giọng đọc. Phương pháp “cho xem, không kể lể” này tin tưởng vào trí thông minh và sự đồng cảm của khán giả để họ tự xử lý các sự kiện theo đúng diễn biến của chúng. Đạo diễn cho rằng vì đây là “tư liệu từ cơ quan chức năng”, công chúng sẽ “không bao giờ nghi ngờ tính xác thực của nó”, vì không có một phóng viên nào tại hiện trường có thể đưa ra sự thiên vị.
Quá trình lắp ghép câu chuyện này là một thách thức kỹ thuật và biên tập khổng lồ. Gandbhir và đội ngũ của mình, bao gồm cả biên tập viên Viridiana Lieberman, đã phải sắp xếp và đồng bộ hóa “hàng giờ cảnh quay từ camera cảnh sát được gửi đến một cách lộn xộn” để xây dựng một dòng thời gian mạch lạc và đau lòng. Kết quả là người xem biến thành một nhân chứng trực tiếp. Bằng cách áp dụng góc nhìn của camera cảnh sát, khán giả trải nghiệm sự căng thẳng của các cuộc tranh cãi, sự thất vọng của những người hàng xóm, sự hỗn loạn của hiện trường vụ án và nỗi thống khổ của cộng đồng một cách chân thực và tức thì. Trải nghiệm này sống động và dồn dập đến mức có cảm giác như một bộ phim kinh dị ngoài đời thực.
Động lực đằng sau máy quay: Nỗi đau, mục đích và góc nhìn
Động lực thúc đẩy “Người hàng xóm hoàn hảo” mang tính cá nhân sâu sắc. Đạo diễn Geeta Gandbhir có mối liên hệ trực tiếp với bi kịch: Ajike Owens là bạn thân nhất của chị dâu bà. Gandbhir đã mô tả dự án này như một nỗ lực để biến nỗi đau thành mục đích và để tôn vinh di sản của Owens và gia đình cô. Mối liên hệ cá nhân này là chất xúc tác cho một dự án bắt đầu không phải như một bộ phim, mà là một hành động hoạt động xã hội. Lo ngại rằng luật “Stand Your Ground” của Florida có thể ngăn cản việc bắt giữ Lorincz, Gandbhir và đối tác của mình, nhà sản xuất Nikon Kwantu, đã đến Florida để bắt đầu quay phim và “tạo tiếng vang”.
Dự án sẽ không thể thực hiện được nếu không có sự đồng ý và sự ủy thác về mặt đạo đức từ mẹ của Ajike, bà Pamela Dias. Chính bà là người đã cho phép sử dụng công khai các đoạn phim, với hy vọng rằng thế giới sẽ chứng kiến những gì đã xảy ra với con gái mình. Sau khi xem bộ phim hoàn chỉnh, phản ứng của bà với Gandbhir là một lời khẳng định mạnh mẽ: “Đúng vậy, thế giới cần phải biết những gì đã xảy ra với con gái tôi”. Quyết định này, được truyền cảm hứng từ di sản của bà Mamie Till—mẹ của Emmett Till, người đã nhấn mạnh việc mở nắp quan tài để thế giới thấy được sự tàn bạo đã gây ra cho con trai mình—đã mang lại cho các nhà làm phim lòng can đảm để thể hiện những khoảnh khắc khó khăn và đau thương nhất của câu chuyện. Đội ngũ sản xuất còn được củng cố bởi sự tham gia của nhà báo danh tiếng Soledad O’Brien với tư cách là nhà sản xuất điều hành, mang lại sự nghiêm túc về mặt báo chí cho dự án.
Luật “Stand Your Ground” và những thất bại của hệ thống
“Người hàng xóm hoàn hảo” vượt ra ngoài khuôn khổ một biên niên sử tội phạm để trở thành một cuộc phân tích sâu sắc về luật “Stand Your Ground” của Florida và những hậu quả tàn khốc của nó. Luật này cho phép sử dụng vũ lực gây chết người nếu một người tin một cách hợp lý rằng điều đó là cần thiết để ngăn chặn cái chết hoặc tổn hại cơ thể nghiêm trọng mà không có nghĩa vụ phải rút lui, và nó đã trở thành trụ cột trong lập luận bào chữa của Susan Lorincz. Bộ phim tài liệu cho thấy rằng chính sự tồn tại của luật này có thể khuyến khích một tâm lý “bắn trước, nghĩ sau”, đặc biệt khi kết hợp với định kiến chủng tộc và việc dễ dàng tiếp cận vũ khí.
Bằng chứng cho thấy Lorincz đã tìm hiểu về các luật này trên mạng trước khi nổ súng cho thấy hành động của bà không phải là một phản ứng hoảng loạn tức thời, mà là một quyết định được đưa ra trong khuôn khổ một hệ thống pháp luật mà bà tin rằng sẽ bảo vệ mình. Bộ phim cũng vạch trần một thất bại mang tính hệ thống của các cơ quan thực thi pháp luật, những người đã được gọi đến nhiều lần nhưng không thể giảm thiểu một mối đe dọa đã được biết đến và ngày càng gia tăng. Theo quan điểm của đạo diễn, cảnh sát đã đối xử với Lorincz như một “sự phiền toái” đơn thuần thay vì một “mối nguy hiểm”, bất chấp hành vi thất thường, những lời đe dọa và việc quấy rối trẻ em của bà.
Những chủ đề này đã hội tụ tại phiên tòa xét xử Lorincz, nơi hai câu chuyện đối lập đã va chạm. Bên bào chữa miêu tả bà là một phụ nữ lớn tuổi, yếu đuối, có vấn đề về sức khỏe, hành động vì một nỗi sợ hãi chân thật và tê liệt, tin rằng Owens sẽ phá cửa vào để giết mình. Lập luận của họ dựa trên nhận thức chủ quan về mối đe dọa, một yếu tố then chốt của luật “Stand Your Ground”. Mặt khác, bên công tố lập luận rằng Lorincz không hành động vì sợ hãi, mà vì sự tức giận tích tụ. Họ đã trình bày các bản ghi âm cuộc gọi của bà đến số 911 làm bằng chứng quan trọng, trong đó giọng điệu của bà là giận dữ chứ không phải hoảng loạn, và chỉ ra thực tế rằng bà đang an toàn sau một cánh cửa kim loại được khóa nhiều lần. Công tố viên, Rich Buxman, đã đặt ra câu hỏi trung tâm của vụ án cho bồi thẩm đoàn: “Liệu có hợp lý khi bắn qua một cánh cửa đóng kín, cài chốt và an toàn không?”.
Cuối cùng, câu chuyện của Owens và Lorincz trở thành một mô hình thu nhỏ của những căng thẳng đang chia rẽ nước Mỹ: sự phân biệt chủng tộc, bạo lực súng đạn lan tràn, sự phân cực chính trị và một nỗi sợ hãi có thể bị thao túng và vũ trang hóa với những hậu quả chết người.
Công lý, sự kiện và ngày tháng
Sau một phiên tòa thu hút sự chú ý của cả nước, một bồi thẩm đoàn gồm sáu người, tất cả đều là người da trắng, đã kết luận Susan Lorincz phạm tội ngộ sát có sử dụng súng. Sau đó, bà bị kết án 25 năm tù.
Dòng thời gian chính xác của các sự kiện này là rất quan trọng để hiểu toàn bộ vụ án. Vụ nổ súng dẫn đến cái chết của Ajike “AJ” Owens xảy ra vào ngày 2 tháng 6 năm 2023. Susan Lorincz bị bồi thẩm đoàn kết tội vào tháng 8 năm 2024. Bản án 25 năm tù được tuyên vào tháng 11 năm 2024.
Trước khi ra mắt toàn cầu, “Người hàng xóm hoàn hảo” đã có một hành trình thành công tại các liên hoan phim. Phim đã có buổi ra mắt thế giới tại Liên hoan phim Sundance danh tiếng, nơi Geeta Gandbhir được vinh danh với Giải thưởng Đạo diễn ở hạng mục Phim tài liệu Hoa Kỳ—một sự công nhận cho cách tiếp cận điện ảnh sáng tạo và mạnh mẽ của bà. Ngay sau đó, Netflix đã mua bản quyền phân phối bộ phim, đảm bảo rằng câu chuyện quan trọng này sẽ đến được với khán giả trên toàn thế giới.
“Người hàng xóm hoàn hảo” sẽ ra mắt trên Netflix vào ngày 17 tháng 10.
